بازرس و اختیارات قانونی آن

قانون گزار یک مقام مسئول بسیار مهم و حساس را در اساسنامه برای بررسی حوزه عملکرد هیات مدیره پیش بینی کرده است. که خود به تنهایی نماینده کلیه اعضاء در نظارت، بازرسی و بررسی عملکرد هیات مدیره است. این یک نفر بازرس نامیده می شود. بازرس حق دارد در تمام جلسات انجمن اعم از جلسات عادی هیات مدیره و یا کمیته ها و معاملات و ملاقات ها شرکت کند و کلیه مدارک واسناد انجمن اعم از مالی و غیر مالی را هر وقت که لازم دید مطالبه کند. هیات مدیره نیز مکلف است. اسناد را در اختیار وی بگذارد و تطابق آن را با اساسنامه مورد دقت و بررسی قرار دهد. در اساسنامه (ماده ۱۹) حوزه مسئولیت بازرسی چنین اعلام شده است: ۱- بررسی کلیه اسناد و مدارک مالی انجمن و تهیه گزارشی برای ارائه به مجمع عمومی ۲- بررسی گزارش سالانه هیات مدیره اعم از مالی و غیرمالی و تهیه گزارش از عملکرد انجمن و ارائه به مجمع عمومی ۳- گزارش هرگونه تخلف هیئت مدیره از مفاد اساسنامه به مجمع عمومی ۴- دعوت از مجمع عمومی فوق العاده در موارد ضروری. چنین فردی با این همه قدرت، نمایندة تام الاختیار اعضاء انجمن و مدافع منافع رأی دهندگان (دندانپزشکان عضو انجمن) در کلیه سطوح است. اگر این فرد با استحاله شدن درون هیات مدیره به زائده ای بیکاره در جلسات هیات مدیره و انجمن ها تبدیل شود یکی از مهمترین ظرفیت ها و توانایی های قانون مداری از دست میرود. بازرس در فعالیت انجمن ها به خصوص در آنجائی که کار اجرایی با منافع مالی و اقتصادی گره می خورد به هیچ وجه حق قبول مسئولیت ندارد. در واقع بازرس وقتی طبق اساسنامه قرار است عملکرد هیات مدیره را به مجمع عمومی گزارش دهد، چنانچه خودش مسئولیت داشته باشد، چه کسی باید گزارش وی را بدهد. خودش که بازرس خودش نمی شود! یکی از موارد مهم در اساسنامه نهادهای صنفی، شرکت ها و انجمن ها این است که باید انتخاب بازرس سالیانه تکرار شود. هر چند مجمع میتواند مجددا همان بازرس را انتخاب کند، اما این شرط تکرار انتخابات سالیانه از حساسیت موضوع خبر می دهند. یکی از دلایل آن حفظ سلامت بازرسی و دیگری اهمیت اختیارات وی میباشد در اساسنامه علمی این مطلب تغییر کرده که تغییرات در اساسنامه تیپ مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی صورت گرفته است و مدت حضور بازرسی و هیات مدیره یکسان می باشد این در جهت صلاح حقوق مدنی و سلامت حقوق اجتماعی اعضاء نیست. این حساسیت که بازرس در اکثر نهادهای مدنی، شرکتهای تعاونی، خصوصی و سازمان نظام پزشکی انتخابات وی باید هر سال انجام شود به این دلیل است که اعضای آن تجمع انجمن ها نسبت به بازرسی به علت قدرت و مسئولیت به وی حساس هستند و هر سال باید نظر دهند که چه کسی بازرس باشد. بدین دلیل که در اساسنامه ها ضرورت عزل بازرس منتفی است چون یکسال یک مجمع اقدام است. کلیه این نهادها باید انتخابات بازرسی را همچون انتخابات هیات مدیره به طور وسیع به همه اعضاء اطلاع رسانی کنند و همه حق شرکت در انتخابات را داشته باشند. طبق اساسنامه در پایان هر سال مالی الزاما باید مجمع عمومی با آراء اکثریت هیات مدیره، تشکیل شود و گزارش هیات مدیره تقدیم اعضاء مجمع شود ولی در همین جا لازم است اعلام گردد که رئیس هیات مدیره یا نماینده هیات مدیره وقتی گزارش سالیانه خود را اعلام کرد. بازرس عنوان نماینده اعضاء انجمن و رأی مجمع عمومی میتواند صحت گزارشات هیات مدیره را تأیید بکند یانکند. نتیجه عملکرد هیات مدیره و گزارش نهایی مالی بستگی به نظر بازرس دارد. قانون گذار برای این که جایگاه بازرس را در مقابل اکثریت هیات مدیره قوی، محکم و توانمند تشان دهد به وی اختیار تقاضای تشکیل مجمع عمومی فوق العاده را داده است. که خود به تنهایی در هر نهاد مدنی (انجمن، جمعیت، شرکت تعاونی و «…) در مورد عملکرد هیات مدیره گزارش دهد. وقتی بازرس در قبال عملکرد هیات مدیره به این نتیجه برسد که هیات مدیره پاسخ مکفی نمیدهد و از وظایف خود عدول کرده، علی الرآس می توان مجمع عمومی فوق العاده را تقاضا و کلیه دندانپزشکان را در جریان ماوقع قرار داده و نسبت به آنچه اعلام می کند نظرخواهی و تقاضای رای کنند. مجمع عمومی فوق العاده می تواند اساسنامه را تغییر دهد یا هیات مدیره را عزل و تقاضای تجدید انتخابات نماید و یا حتی انجمن را منحل کند. از اینجا میتوان پی برد که بازرسی چه قدرت مهمی در دفاع از منافع اعضاء دارد.